Historia narodu ukraińskiego to fascynująca podróż przez wieki, pełna zwrotów akcji, walk o tożsamość i unikalnych doświadczeń. W tym artykule zabiorę Was w podróż od najdawniejszych korzeni, przez kluczowe momenty kształtujące ukraińską duszę, aż po współczesność. Zobaczymy, jak z wspólnej kolebki Słowian wschodnich wyłonił się odrębny naród, którego droga często rozchodziła się z drogami Polaków i Rosjan.
Ukraińcy: od Rusi Kijowskiej po współczesną niepodległość, naród o bogatej i złożonej historii.
- Ukraińcy, podobnie jak Rosjanie i Białorusini, wywodzą swoje korzenie ze wspólnej kolebki - Rusi Kijowskiej, potężnego średniowiecznego państwa Słowian wschodnich.
- Rozpad Rusi Kijowskiej po najazdach mongolskich skierował jej ziemie pod różne wpływy, w tym Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów, co zapoczątkowało proces kształtowania odrębności.
- Fenomen Kozaczyzny w XVI-XVII wieku, z jego dążeniem do wolności i własnej podmiotowości, stał się kluczowym elementem ukraińskiej tożsamości narodowej.
- Podział ziem ukraińskich między Imperium Rosyjskie i Austrię w okresie zaborów stworzył odmienne warunki dla rozwoju świadomości narodowej, z silną rusyfikacją na wschodzie i "ukraińskim Piemontem" w Galicji na zachodzie.
- XX wiek przyniósł tragiczną próbę odzyskania niepodległości po I wojnie światowej, a następnie okres sowieckich represji i tragedii, takich jak Hołodomor.
- Pełną suwerenność Ukraina odzyskała dopiero w 1991 roku, rozpoczynając proces budowania nowoczesnego państwa i redefinicji swojej tożsamości narodowej.
Początki narodu ukraińskiego: wspólna kolebka i pierwsze kroki Ukraińcy, podobnie jak Rosjanie i Białorusini, wywodzą swoje korzenie z Rusi Kijowskiej. To potężne średniowieczne państwo Słowian wschodnich, ze stolicą w Kijowie, jest powszechnie uważane za kolebkę państwowości i kultury przyszłych narodów wschodniosłowiańskich. W IX wieku na tych terenach dominowały liczne plemiona wschodniosłowiańskie, takie jak Polanie, Drewlanie, Siewierzanie czy Ulicze. Zostały one stopniowo zjednoczone pod panowaniem dynastii Rurykowiczów, tworząc rozległe i wpływy państwo. Kluczowym momentem, który włączył te ziemie w krąg cywilizacji bizantyjskiej i ukształtował ich dalszy rozwój, był chrzest Rusi w 988 roku, przyjęty z inicjatywy Włodzimierza Wielkiego.
Drogi, które się rozeszły: jak narodziła się ukraińska odrębność? Najazd mongolski w XIII wieku stanowił punkt zwrotny, prowadząc do rozpadu potężnej Rusi Kijowskiej. Ziemie dzisiejszej Ukrainy znalazły się wówczas pod wpływem różnych państw, co miało fundamentalne znaczenie dla kształtowania się odrębnej tożsamości. Zachodnie i centralne terytoria, znane jako Ruś Halicko-Włodzimierska, stopniowo weszły w orbitę wpływów Wielkiego Księstwa Litewskiego, a po zawarciu unii lubelskiej w 1569 roku, stały się częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W tym okresie ziemie te doświadczyły silnego oddziaływania kultury polskiej i szerzej pojętej kultury zachodnioeuropejskiej. Narastające różnice w kulturze i wierze zwłaszcza w kontekście prawosławia, unii brzeskiej i wspomnianych wpływów zachodnich stanowiły czynniki, które stopniowo dzieliły dawnych słowiańskich braci i cementowały kształtowanie się odrębnej tożsamości ukraińskiej, coraz bardziej odmiennej zarówno od polskiej, jak i rosyjskiej.
Kozacy: wolni wojownicy, serce ukraińskiego narodu Fenomen Kozaczyzny w XVI i XVII wieku okazał się niezwykle ważnym elementem w procesie formowania się ukraińskiej tożsamości. Kozacy zaporoscy, początkowo postrzegani jako wolni ludzie zamieszkujący pogranicze, stworzyli na Zaporożu unikalną, silnie zmilitaryzowaną społeczność. Ich obecność budziła postrach, ale jednocześnie stanowiła symbol wolności i oporu. Powstanie Chmielnickiego w 1648 roku było pierwszym na taką skalę zrywem w walce o własną podmiotowość i samostanowienie. Mimo że ugoda perejasławska z 1654 roku ostatecznie podporządkowała Kozaczyznę Moskwie, mit kozacki i legendy o Siczy Zaporoskiej stały się fundamentem nowoczesnej ukraińskiej tożsamości narodowej, znajdując odzwierciedlenie nawet w hymnie Ukrainy i zbiorowej pamięci narodu.
Naród pod zaborami: przetrwać, gdy państwo nie istnieje Po rozbiorach Rzeczypospolitej pod koniec XVIII wieku ziemie ukraińskie znalazły się pod panowaniem dwóch mocarstw: Imperium Rosyjskiego i Cesarstwa Austriackiego (później Austro-Węgier). Warunki rozwoju świadomości narodowej w obu zaborach znacznie się różniły. W zaborze rosyjskim władze carskie prowadziły agresywną politykę rusyfikacji. Ukraińców określano pogardliwie jako "Małorusów", a wszelkie przejawy odrębności narodowej były tłumione. Kluczowe dla tej polityki było na przykład wydanie ukazu emskiego w 1876 roku, który zakazywał drukowania książek w języku ukraińskim. Znacznie lepsze warunki dla rozwoju ukraińskiej myśli narodowej panowały w austriackiej Galicji. Ten region stał się swoistym "ukraińskim Piemontem" centrum rozwoju literatury, nauki i myśli politycznej. To właśnie tam, w XIX wieku, w pełni ukształtował się nowoczesny ruch narodowy, a postacie takie jak Taras Szewczenko, poeta i artysta, stały się jego symbolem i duchowym przywódcą, budzącym naród do życia.
Wiek wojen i rewolucji: krótki sen o niepodległości i tragedia pod rządami Sowietów Po I wojnie światowej i upadku wielkich imperiów, na gruzach dawnych mocarstw, Ukraińcy podjęli próbę stworzenia własnego, niepodległego państwa Ukraińskiej Republiki Ludowej (URL). Niestety, ta pierwsza próba suwerenności zakończyła się porażką w obliczu skomplikowanej sytuacji geopolitycznej i wewnętrznych konfliktów. Ziemie ukraińskie zostały ponownie podzielone, głównie między odradzającą się Polskę a powstający Związek Radziecki. Okres istnienia Ukraińskiej SRR w ramach ZSRR był czasem głębokich sprzeczności. Z jednej strony oficjalnie wspierano niektóre formy kultury ukraińskiej, z drugiej strony naród doświadczył niewyobrażalnej tragedii Wielkiego Głodu, znanego jako Hołodomor, w latach 1932-1933. Ta sztucznie wywołana klęska głodu, będąca narzędziem polityki stalinowskiej, odcisnęła na narodzie ukraińskim niezatarte piętno i jest uznawana za ludobójstwo.
Narodziny współczesnej Ukrainy: co to znaczy być Ukraińcem dzisiaj? Pełną suwerenność Ukraina odzyskała dopiero w 1991 roku, po rozpadzie Związku Radzieckiego. Od tego momentu trwa nieprzerwany proces budowania i wzmacniania państwowości. Jest to również czas redefinicji tożsamości narodowej, w którym kluczową rolę odgrywają język, kultura i symbole narodowe. Zrozumienie bogatej i często bolesnej historii Ukrainy jest dziś niezwykle ważne dla współczesnych relacji międzynarodowych. Szczególnie w kontekście trudnych relacji historycznych i politycznych z Polską i Rosją, znajomość tej przeszłości stanowi klucz do lepszego zrozumienia sąsiada i budowania stabilnej przyszłości opartej na wzajemnym szacunku.
Przeczytaj również: Skąd się wziął Dzień Nauczyciela? Historia i znaczenie 14 października
Co warto zapamiętać? Kluczowe wnioski z historii Ukrainy
Prześledziliśmy fascynującą i często burzliwą historię narodu ukraińskiego, od jego korzeni w Rusi Kijowskiej, przez kluczowe momenty kształtujące jego tożsamość, aż po odzyskanie niepodległości. Mam nadzieję, że ta podróż przez wieki pozwoliła Wam lepiej zrozumieć, jak złożone i bogate są dzieje naszych sąsiadów.
- Ukraińska tożsamość kształtowała się na przestrzeni wieków, w wyniku unikalnych doświadczeń historycznych, które odróżniały ją od dróg rozwoju Polski i Rosji.
- Kluczowe momenty, takie jak rozpad Rusi Kijowskiej, okres Kozaczyzny, walka o przetrwanie pod zaborami oraz tragiczne doświadczenia XX wieku, uformowały współczesny naród ukraiński.
- Zrozumienie tej historii jest niezbędne do pojmowania obecnej sytuacji Ukrainy i jej miejsca w Europie.
Z mojego doświadczenia wynika, że historia jest nie tylko zbiorem faktów, ale przede wszystkim kluczem do zrozumienia teraźniejszości. Droga Ukraińców do suwerenności była długa i pełna wyzwań, a ich determinacja w obronie własnej tożsamości i państwowości jest godna podziwu. Osobiście wierzę, że wzajemne poznanie i szacunek, oparte na rzetelnej wiedzy historycznej, są fundamentem dobrych relacji między narodami.
A jakie są Wasze przemyślenia po tej podróży przez historię Ukrainy? Czy któryś z momentów szczególnie Was poruszył lub zaskoczył? Podzielcie się swoimi refleksjami w komentarzach poniżej!
