Wyjątkowa przyjaźń między Polską a Węgrami, często wyrażana w słynnym powiedzeniu "Polak, Węgier dwa bratanki", to zjawisko fascynujące i głęboko zakorzenione w historii obu narodów. To coś więcej niż tylko rymowanka; to świadectwo wielowiekowej więzi, która przetrwała próby czasu, wojny i zmiany ustrojów. W tym artykule zgłębimy genezę tego powiedzenia, odkryjemy jego pełne znaczenie oraz przyjrzymy się historycznym wydarzeniom, które ugruntowały tę niezwykłą, braterską relację.
Polak, Węgier dwa bratanki historia niezwykłej przyjaźni, która przetrwała wieki
- Pochodzenie powiedzenia "Polak, Węgier dwa bratanki" wiąże się z okresem Konfederacji Barskiej w XVIII wieku, gdzie węgierska szlachta wspierała polskich konfederatów.
- Pełna wersja rymowanki podkreśla wspólnotę ducha w walce i zabawie, a jej węgierski odpowiednik akcentuje wspólne picie wina.
- Fundamenty tej przyjaźni są znacznie starsze, sięgając XIV wieku i unii personalnej z Ludwikiem Węgierskim, a także panowania Stefana Batorego i wspólnej walki z Imperium Osmańskim.
- W XX wieku przyjaźń ta objawiła się w konkretnych aktach solidarności, takich jak węgierska pomoc amunicyjna w 1920 roku i polska pomoc dla powstańców węgierskich w 1956 roku.
- Od 2007 roku 23 marca obchodzony jest oficjalny Dzień Przyjaźni Polsko-Węgierskiej, co jest symbolem trwałości tej unikalnej więzi.
Powiedzenie "Polak, Węgier dwa bratanki" to znacznie więcej niż tylko chwytliwa rymowanka. W staropolszczyźnie słowo "bratanek" miało szersze znaczenie oznaczało nie tylko syna brata, ale szerzej krewnego, bliską osobę, wręcz "brata krwi". Użycie tego terminu w odniesieniu do relacji polsko-węgierskiej podkreśla niezwykle bliską, niemal rodziną więź, która wykracza poza zwykłą sympatię polityczną czy kulturową. To poczucie pokrewieństwa dusz, które ukształtowało się na przestrzeni wieków.
Czy wspólny wróg i wspólny król to przepis na wieczną przyjaźń? Historia relacji polsko-węgierskich sugeruje, że wspólne doświadczenia, zwłaszcza te związane z obroną przed potężnymi sąsiadami i panowaniem wspólnych monarchów, mogły być kluczowymi czynnikami w budowaniu tej niezwykłej więzi. Te historyczne powiązania stworzyły grunt, na którym mogła wyrosnąć przyjaźń, która przetrwała wieki i która jest celebrowana do dziś.
Najczęściej przytaczana geneza słynnych słów o braterstwie sięga burzliwego okresu Konfederacji Barskiej, trwającej w latach 1768-1772. Polscy konfederaci, walczący zaciekle przeciwko rosyjskiej kurateli i wspierani przez część szlachty, znaleźli na Węgrzech nie tylko schronienie, ale i gorące wsparcie. Węgierska szlachta z sympatią przyjmowała uchodźców, a wzajemna sympatia i wspólnota interesów zaowocowały narodzinami powiedzenia, które idealnie oddawało ducha tej braterskiej pomocy.
Pełna, oryginalna wersja polskiej rymowanki brzmi: "Polak, Węgier dwa bratanki, i do szabli, i do szklanki. Oba zuchy, oba żwawi, niech im Pan Bóg błogosławi." Pierwsza część, "do szabli", symbolizuje wspólną odwagę, gotowość do walki w obronie ojczyzny i wspólnych ideałów. Druga część, "do szklanki", odnosi się do wspólnych biesiad, radości, celebracji i pielęgnowania braterskich więzi przy kielichu. Razem tworzą obraz narodu, który potrafi zarówno walczyć ramię w ramię, jak i bawić się w przyjacielskim gronie.
Węgierski odpowiednik tej rymowanki brzmi: "Lengyel, magyar két jó barát, együtt harcol s issza borát." Tłumaczenie na polski to: "Polak, Węgier dwaj dobrzy przyjaciele, razem walczą i piją wino." Kluczowe tutaj jest słowo "borát" (wino), które w kulturze węgierskiej ma szczególne znaczenie. Wino jest symbolem gościnności, wspólnych celebracji i radości życia. Jego obecność w węgierskiej wersji rymowanki podkreśla wagę wspólnego świętowania i towarzyskiego aspektu tej przyjaźni, który jest równie ważny jak wspólna walka.
Fundamenty polsko-węgierskiej przyjaźni są znacznie starsze niż okres Konfederacji Barskiej. Sięgają one XIV wieku, kiedy to unia personalna z Ludwikiem Węgierskim z dynastii Andegawenów połączyła oba kraje wspólną koroną. Później, w XV wieku, Władysław Warneńczyk, kolejny król obu narodów, stał się symbolem wspólnego poświęcenia w obronie Europy. Wreszcie, wybór Stefana Batorego, księcia Siedmiogrodu, na króla Polski w XVI wieku, dodatkowo zacieśnił więzi między Polską a Węgrami, tworząc podwaliny pod późniejsze, silne relacje.
W obliczu potężnego zagrożenia ze strony Imperium Osmańskiego oraz najazdów tatarskich, Polska i Węgry wielokrotnie stawały ramię w ramię. Ta wspólna walka o przetrwanie, o obronę chrześcijańskiej Europy, budowała niezwykłe poczucie "braterstwa broni". Doświadczenia zdobyte na polach bitew, wspólne strategie i ofiary ponoszone w imię wspólnego bezpieczeństwa, na trwałe wpisały się w świadomość obu narodów, cementując ich wzajemne zaufanie i szacunek.
Postać Władysława Warneńczyka, króla Polski i Węgier w XV wieku, stanowi jeden z najjaśniejszych symboli wspólnego losu obu narodów. Jego tragiczna śmierć w bitwie pod Warną w 1444 roku, gdzie poległ walcząc przeciwko tureckiej potędze, stała się symbolem poświęcenia w obronie chrześcijańskiej Europy. Postać ta do dziś jest wspominana z wielkim szacunkiem po obu stronach Karpat, jako dowód na głębokie historyczne powiązania i wspólne wartości.
Przyjaźń polsko-węgierska wielokrotnie przechodziła testy solidarności w kluczowych momentach historii. Szczególnie ważnym przykładem jest pomoc, jaką Węgrzy zaoferowali Polsce podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku. Mimo własnych trudności, Węgrzy dostarczyli znaczące ilości amunicji, które odegrały nieocenioną rolę w obronie Warszawy i przechyleniu szali zwycięstwa na polską stronę. Był to gest niezwykłej przyjaźni w najtrudniejszym momencie.
Powstanie węgierskie w 1956 roku wywołało ogromną falę solidarności w Polsce. Polacy masowo oddawali krew dla rannych powstańców, a do Budapesztu wysyłano transporty z pomocą humanitarną. Ten akt współczucia i wsparcia, mimo represyjnego reżimu komunistycznego panującego w obu krajach, pokazał głębokie, ludzkie więzi łączące oba narody. Było to świadectwo, że prawdziwa przyjaźń potrafi przezwyciężyć polityczne bariery.
W cieniu komunizmu, powiedzenie "Polak, Węgier dwa bratanki" nabrało nowego znaczenia. Stało się ono symbolem wspólnej walki o odzyskanie wolności i suwerenności, wykorzystywanym przez opozycję antykomunistyczną w obu krajach. Było to przypomnienie o historycznych więziach i wspólnych dążeniach, które inspirowały do oporu przeciwko narzuconym porządkom i do dążenia do demokratycznych przemian.
"Dwa bratanki" żyją dzisiaj w XXI wieku, a ich przyjaźń została oficjalnie uhonorowana. Od 2007 roku, na mocy uchwały parlamentów obu krajów, 23 marca obchodzony jest Dzień Przyjaźni Polsko-Węgierskiej. Jest to wydarzenie wyjątkowe na skalę światową, podkreślające unikalność i trwałość tej więzi. Co roku centralne obchody odbywają się naprzemiennie w polskim i węgierskim mieście, przypominając o wspólnej historii i pielęgnując wzajemne relacje.
- Ulica Józefa Bema w Budapeszcie, nazwana na cześć polskiego generała, który walczył w powstaniu węgierskim.
- Skwer Gergely'ego Pongrátza w Szczecinie, upamiętniający węgierskiego bohatera powstania 1956 roku.
- Wiele innych przykładów ulic, placów i pomników noszących imiona postaci z drugiego narodu, świadczących o wzajemnym szacunku i pamięci.
Współczesne formy podtrzymywania przyjaźni koncentrują się na budowaniu mostów między młodymi pokoleniami. Programy wymiany młodzieży, wspólne festiwale kulturalne, projekty edukacyjne i współpraca na szczeblu samorządowym pozwalają młodym Polakom i Węgrom poznawać swoje kultury, tradycje i historię. Te inicjatywy są kluczowe dla zapewnienia, że wyjątkowa więź między naszymi narodami będzie trwać i rozwijać się w przyszłości.
Przeczytaj również: Historia pieniądza: Od barteru do kryptowalut poznaj ewolucję
Warto zapamiętać: Kluczowe wnioski z historii przyjaźni
Historia przyjaźni polsko-węgierskiej, ujęta w słynnym powiedzeniu "Polak, Węgier dwa bratanki", to nie tylko fascynujący zapis wspólnych losów, ale przede wszystkim dowód na siłę więzi budowanych na wzajemnym szacunku, wspólnych wartościach i historycznej solidarności. Od wieków nasi przodkowie potrafili stawać ramię w ramię w obliczu zagrożeń, a ta niezwykła relacja przetrwała najcięższe próby, znajdując odzwierciedlenie w dzisiejszych oficjalnych obchodach i codziennych gestach pamięci.
- Wielowiekowa przyjaźń polsko-węgierska ma głębokie korzenie historyczne, sięgające od unii personalnych po wspólne walki obronne.
- Powiedzenie "Polak, Węgier dwa bratanki" symbolizuje nie tylko gotowość do walki ("do szabli"), ale także wspólnotę ducha i radość życia ("do szklanki" / "piją wino").
- XX wiek pokazał, że ta przyjaźń to nie tylko historia, ale żywa postawa solidarności, czego dowodem jest pomoc Węgrów w 1920 r. i polska odpowiedź w 1956 r.
- Dzień Przyjaźni Polsko-Węgierskiej (23 marca) jest wyjątkowym symbolem tej trwałej więzi, celebrowanej przez parlamenty obu krajów.
Z mojego doświadczenia jako osoby zgłębiającej historię relacji między naszymi narodami, wynika jedno: ta przyjaźń nie jest przypadkiem. To efekt świadomych działań, wspólnych doświadczeń i głęboko zakorzenionego poczucia pokrewieństwa. Podziwiam, jak ta więź potrafiła przetrwać wieki i jak nadal jest pielęgnowana przez kolejne pokolenia. Zachęcam Was do dalszego zgłębiania tej fascynującej historii i do pielęgnowania tej wyjątkowej relacji w codziennym życiu.
A jakie są Wasze doświadczenia lub wspomnienia związane z polsko-węgierską przyjaźnią? Czy znacie inne przykłady tej niezwykłej więzi? Podzielcie się swoimi przemyśleniami w komentarzach!
